تحلیلی بر سه مفهومِ انحرافی در سال 2020 - وبلاگ سروری کیا

به گزارش وبلاگ سروری کیا، جفری فرانکل*، استاد دانشگاه هاروارد و عضو تیم مشاوره اقتصادی بیل کلینتون رئیس جمهور اسبق آمریکا، در مقاله ای برای پایگاه خبری پراجکت سیندیکیت، کاربستِ اشتباه سه واژه و مفهوم در سال 2020 را مورد توجه قرار داده است. وی در این رابطه می نویسد:

دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا و همچنین پاندمی ویروس کرونا، سرخط مهمترین اخبار جهان در سال 2020 را به تسخیر خود درآوردند. در این زمینه، به طور خاص سه مفهوم و واژه که مرتبط با آن ها بودند، تا حد زیادی به واژگانی تبدیل شدند که این سال را تعریف کرده و از آن تصویری به دست می دادند: پیگیری توهمات، قوی سیاه، و رشد ِجهش گونه.

به گزارش وبلاگ سروری کیا، دونالد ترامپ در دوره ریاست جمهوری خود به طور میانگین تقریبا هر سه روز یکبار از واژه پیگیری توهمات/ witch hunt استفاده کرده است. البته که وی از این مفهوم صرفا در رابطه با مسائل مرتبط با استیضاح خود استفاده نکرده است. وی از این مفهوم برای پاسخ دادن به ادعا ها مبنی بر بی کفایتی اش در مقابله با بحران شیوع ویروس کرونا در آمریکا، تحقیقات در مورد فرار اقتصادیاتی اش، وقوع اقدامات غیرقانونی در تشکیلات اقتصادی اش، و همچنین در دیگر موارد چالشی و جنجال برانگیز استفاده کرده است.

تا به امروز حدس های مختلفی در مورد مجرم بودن یا نبودنِ ترامپ در بسیاری از مواردی که وی از واژه تعقیب توهمات علیه منتقدانش استفاده کرده، مطرح شده است با این حال، نه منتقدان و نه حامیان ترامپ، هیچگونه واکنشی به نوعِ زبان و کلماتی که ترامپ برای مقابله با مخالفانش از آن ها بهره می گیرد نمی کنند. شاید این مساله به این دلیل باشد که آن ها فکر می کنند این مساله چندان هم مهم نیست.

واژه پیگیری توهمات برای نخستین بار در ابتدای عصر مدرن اروپا مورد استفاده قرار گرفت و سپس به آمریکا راه یافت. این واژه اساسا برای پیگرد و تعقیب قضایی و مجازات آن دسته از افرادی که تعلقات خاص مذهبی داشتند مورد استفاده قرار می گرفت. بر اساس ارزیابی ها، در اروپا، جمعیتی بالغ بر 40 تا 60 هزار نفر که اغلب آن ها زن بودند، در فاصله میان سال های 1400 تا 1782، اعدام شدند (به جرم تعقیب توهمات و افکار و ایده های خرافی). آمریکایی ها نیز در این زمینه به نوعی سابقه دار هستند و در فاصله سال های 1692 تا 1693، دادگاه های مرتبط با پیگیری افکار و ایده های متوهمانه و خرافی، شاهد محاکمه 30 نفر و اعدام 19 تن بودند.

این اصطلاح به طور خاص در اواسط قرن بیستم و زمانی که سخن از تعقیب کمونیست ها بود، بار دیگر و به شدت مورد استفاده قرار گرفت. در واقع در آن دوران، پیگرد کمونیست ها به نحو گسترده ای از سوی مردم در قالب یک اصطلاح و مفهوم به نام پیگرد انسان های خرافی و متوهم، بیان می شد.

با این همه در دوره ریاست جمهوری ترامپ، وقتی وی و حامیانش از این واژه (پیگیرد متوهمان و انسان های خرافی) سخن گفته و می گویند، استفاده از این واژه را مستند به یک ادعای کاملا متفاوت می کنند. آن ها مدعی هستند که مخالفان ترامپ بر این باورند که از او هیچ کاری برنمی آید و یافتن هر نکته ای که به محکوم شدنِ او منتهی شود را وظیفه اصلی خد ارزیابی می کنند. در واقع آن ها از این منظر به ترامپ می نگرند و به هر کاری دست می زنند تا از او عیب و ایرادی پیدا کنند (در این راستا، دنبال توهمات خود می فرایند). در این چهارچوب، معنای اصلی که ترامپ از بیان واژه پیگیری توهمات در رابطه با منتقدان خود اراده می کند، در واقع، تلاش آن ها برای آزار و اذیت ترامپ است. در این راستا باید گفت که ترامپ از لغتی استفاده می کند که اساسا معنا و سبقه تاریخی آن را نمی شناسد و نمی داند.

دومین واژه ای که در سال 2020 به نحو گسترده ای مورد استفاده قرار گرفت، مفهوم قوی سیاه/ black swan بود. زمانیکه ویروس کرونا به سرعت به خارج از مرز های چین گسترش یافت و شرایط بهداشت و سلامت در دیگر کشور های جهان و همچنین شرایط اقتصادی و شغلی را نیز به نحو قابل توجهی تحت تاثیر قرار داد، بسیاری از واژه قوی سیاه برای توصیف پدیده پاندمی ویروس کرونا استفاده کردند.

سال 2007، انتشار کتابی به نام قوی سیاه اثر نسیم نیکولاس طالب نویسنده لبنانی-آمریکایی که به خوبی بحران اقتصادی جهان در سال 2007 تا 2009 را مورد توجه قرار می داد، استفاده از این واژه (قوی سیاه) را به یک اصطلاح رایج در میان مردم آمریکا و همچنین جهان تبدیل کرد. نسیم طالب از لغت قوی سیاه برای توصیف رویدادی استفاده کرد که کاملا غافلگیرانه روی داده و هیچکس تا به امروز نمونه آن را در تاریخ مشاهده نکرده است. با این همه، استفاده از این استعاره، به مراتب جنبه های معنایی و فلسفی عمیق تری از آنچه گفته شد را نیز داراست.

اهمیت تاریخی مفهوم قوی سیاه در فلسفه بریتانیا نهفته است. دیوید هیوم و جان استوارت میل فلاسفه سرشناس بریتانیایی نظیر اغلب مردم کشورشان، فکر می کردند قو ها فقط سفید هستند. این در حالی است که بر اساس اسناد و شواهد، کاوشگران هلندی در سال 1697 قوی سیاه را در استرالیا کشف کرده بودند و از وجود این نوع از گونه جانوری خبر داده بودند.

بهترین شیوه استفاده از استعاره قوی سیاه این است که به این نکته اشاره شود که متخصصان لایق و دقیق باید بتوانند داده های مربوط به سال ها، دهه ها و حتی قرن های گذشته در کشور های مختلف را به خوبی جمع آوری کرده و سیاست گذاران ذی صلاح نیز بایستی به دقت به سخنان آن ها گوش فرادهند (اینگونه تصور نشود که افراد همه چیز را می دانند).

درست در همین راستاست که از این استعاره برای توصیف سال 2020 و وقوع پاندمی ویروس کرونا استفاده می کنند. پیش از وقوع این بحران، بسیاری از کارشناسان و متخصصان حوزه بهداشت و سلامت هشدار داده بودند که وقوع اتفاقی نظیر آنچه در سال 2020 و با شیوع پاندمی ویروس کرونا رخ داد، نه تنها محتمل است بلکه زود یا دیر، رخدادِ آن قطعی است. با این حال، در بسیاری از کشورها، رهبران سیاسی به این ندا گوش نداده و عملا جهان مجبور شده تا بهایی سنگین را برای این بی توجهی رهبرانِ سیاسی پرداخت کند.

از این رو، پاندمی ویروس کرونا در سال جاری میلادی، تا حدی یک قوی سیاه بود. با این حال، اینگونه نبوده که این اتفاق به نحوی غافلگیر کننده حادثه شود. در این راستا، استفاده از واژه قوی سیاه به تمامی معنا، برای توصیف فرایند شیوع پاندمی کرونا در جهان و آثار و تبعات آن، چندان دقیق به نظر نمی رسد.

در نهایت باید گفت که واژه رشد تکثیرگونه/ exponential نیز حتی از مدت های قبل از پاندمی ویروس کرونا، به نحو گمراه کننده و غلطی مورد استفاده قرار می گرفت. این واژه اغلب معادل واژه سریع درنظرگرفته شده است. با این حال، این معنا کاملا غلط است. رشد تکثیرگونه، یک مفهوم و واژه در حوزه علم ریاضیات است. این واژه اصلا به معنای سریع و یا رشد با سرعت نیست.

همزمان با شیوع ویروس کرونا در کشور های مختلف جهان، واژه رشد تکثیرگونه بار دیگر به نحو دقیقی مورد استفاده قرار گرفت. از این واژه در این دوره برای توصیف تعداد مبتلایان به ویروس کرونا استفاده شده است. در چهارچوب شیوع ویروس کرونا و همچنین ابتلای افراد مختلف به این ویروس، از واژه رشد تکثیرگونه به درستی استفاده شده، زیرا در جریان کرونا، افراد مبتلا قادرند چندین فرد دیگر را نیز به ویروس کرونا مبتلا کنند. از این رو، از این واژه در راستای توصیف شاخص R ویروس کرونا (ضریب شیوع کرونا: هر نفر قادر است چند تن دیگر را به ویروس کرونا مبتلا کند)، استفاده شده است.

*جفری فرانکل، وی استاد دانشگاه هاروارد و عضو سابق تیم مشاوره اقتصادی بیل کلینتون رئیس جمهور اسبق آمریکا است.