تاجیک: آیا قدرت عزم آن دارد تا برای نجات پوست خویش، پوست بیندازد؟ - وبلاگ سروری کیا

به گزارش وبلاگ سروری کیا، محمدرضا تاجیک، از تئوریسین های جریان اصلاحات در یادداشتی در روزنامه اعتماد با اشاره به بحران تدبیر در سیاست امروز کشور، نوشت؛ آیا رام و متواضع کردن روح سرکش و وحشی سیاست و قدرت در ایران امروز، همان راه برون رفت از بحران تدبیر نیست؟

در این یادداشت آمده است.

زبان و فرهنگ چنین سیاستی، همیشه با نوعی ناسزاگویی، گنده گویی، دشنام گویی، ارعاب، تهدید، زور و خشونت و تاریخ آن، با انبوهی از دگرسازی و حذف و طرد عجین بوده است.

یک

در این شبگیر

کدامین جام و پیام صبوحی مست تان نموده است

شاد چنین می شنگید، می خوانید

... خوشا، دیگر خوشا حال شما، اما

سپهر پیر بدعهدست و بی مهرست، می دانید؟ (اخوان ثالث)

هابرماس می گوید: هویت زمانی که در بحران است مساله می شود. به تاثیر از این گفته هابرماس، می خواهم بگویم راه برون رفت از بحران نیز، زمانی که در بحران است به مساله و دلمشغولی تبدیل می شود.

در جامعه امروز ما، بسیاری از آن تدبیرگران منزلی که همیشه بر آن بوده اند که آفاق تدبیر را شده اند بسیار، خود را ناتوان و عاجز از آن می بینند که اصحاب تصمیم و تدبیر برای برون رفت از شرایط بحرانی کنونی، کدامین راه باید گیرند پیش. به بیان دیگر، شرایط کنونی شرایط فقدان تصمیم و تدبیر است. در این شرایط، می خواهم به طرح این پرسش خطر کنم که آیا رام و متواضع کردن روح سرکش و وحشی سیاست و قدرت در ایران امروز، همان راه برون رفت از بحران تدبیر نیست؟ اکو، از ما می خواهد، بیش و پیش از هر چیز، متواضع باشیم، چون وقتی همه گفتنی ها گفته و شدنی ها شده باشند، سرجمع چیز خاصی نمی شویم.

اگر به نظرمان بیش از پیشینیان مان می دانیم، دچار خطای دید شده ایم. اگر بحث کمیت باشد که لابد کمتر می دانیم و می ارزیم. با تمام کوچکی مان، از قضا روی شانه های آن ها نشسته ایم که موجب می شود گاهی بهتر از آن ها ببینیم. ولی به خاطر جایی که نشسته ایم سزاوار تقدیر نیستیم، چون در ابعاد تاریخی شانس آورده ایم. او از جان اهلِ سالزبری نقلی می آورد که ریشه احتمالی آن استعاره را می گوید: برنارد اهلِ شارتر می گفت ما مثل کوتوله هایی هستیم که بر شانه های غول ها ایستاده ایم و لذا دوردست تر از آن ها را می بینیم، نه، چون چشم تیزبین تر یا قامت بلندتری داریم، بلکه، چون پیکر بزرگ آن ها ما را بالاتر برده است. تواضع را غالبا یک فضیلت رفتاری می شمارند، از جنس رابطه مان با خدا یا همسایگان مان.

اما باید یک فضیلت معرفتی هم باشد، از جنس رابطه مان با آنچه می توانیم (و نمی توانیم) درباره جهان، خودمان و دیگران بدانیم. هر عالِم اهلِ مراقبه ای دیر یا زود به نقطه ای می رسد که می فهمد، به رغم تمام دانش و درکش، آن چیز هایی که نه می تواند بداند و نه می تواند بفهمد چقدر مهیب و بزرگند. به واقع آن عالِم هر چه بصیرتش بیشتر باشد، ابعاد آن همه جهل و فهم ناپذیری برایش هولناک تر می شود. کوتوله پنداری حالت طبیعی آن عالِمی است که با خودش صادق باشد.

دو-، اما آیا سیاست (=قدرت) در ایران امروز می تواند از چنین تواضع اکویی برخوردار باشد؟ به لحاظ نظری شاید پاسخ این است که رابطه میان سیاست و تواضع، رابطه ممکن است نه ممتنع. اما بی تردید، رابطه میان سیاست و تواضع در ایران امروز، گواه و موید این حکم نظری نیست. آنچه به نام سیاست این روز ها تجربه می کنیم، نوعی سیاست فالوسی است. فالوس، در یک معنای موسع، فراتر از قضیب phallus است، اما قضیب نیز در اینجا، فراتر از قضیب است و به هر نوع سیاست برهنه، خشن، فیزیکی، بداخلاق، هرز و هرزه، زورمدار، مظهر بیرونی آلت و نمادی از قدرت و اقتدار مردسالارانه و در یک کلام، گنده لاتی دلالت می دهد. در ساحت این سیاستِ قدرت-بنیاد، هر کس قضیبش بزرگ تر، قدرتش بیشتر. در فرهنگ و ادبیات این نوع سیاست، فالوس همان ابرمولفه ای است که سایر مولفه های نظری و عملی بدان راجع هستند، همان نقطه آجیدن و نخ کوک است که تمام اجزای نامتجانس این نوع سیاست را به هم بخیه می زند، همان دال اعظمی است که به سایر دال ها معنا می بخشد. پس، از این منظر، سیاست، یعنی چگونه و چطور می توان مردمان را ابژه طلب و میلِ فالوسی یک دیگری بزرگ کرد.

زبان و فرهنگ چنین سیاستی، همیشه با نوعی ناسزاگویی، گنده گویی، دشنام گویی، ارعاب، تهدید، زور و خشونت و تاریخ آن، با انبوهی از دگرسازی و حذف و طرد عجین بوده است. بی تردید، حیات و بقای سیاستی چنین، در حفظ و تقویت فالوس آن است و تواضع همان تیغ تیز است که کز بریدن آن را نبود حیا. لذا، در شرایط کنونی، تواضع در صورت و سیرت فارماکون افلاطونی (زهر و پادزهر و درد و درمانِ توامان) یا از جنس مفاهیم تصمیم ناپذیر دریدایی ظاهر شده است که موضوع میل و اراده قدرت حاکم نیست، اما قدرت برای بقا و تداوم خویش، ناگزیر و ناگریز از تن دادن بدان است.

اکنون، با این پرسش تاریخ ساز مواجهیم که آیا قدرت عزم آن دارد تا برای نجات پوست خویش پوست بیندازد و خود را از خویش برهاند و با توسل به نوعی ویرتو (در بیان ماکیاولی یعنی دلیری و خردمندی و انعطاف پذیری اخلاقی قدرت که قدرت را قادر به اتحاد بـا بخـت و کسـب شـرف و افتخـار و نـام بلنـد می نماید) خویش را از زوال و انحطاط رهایی دهد یا کماکان با اتکا و اتکال و اتصال به شمشیر چوبین و شکسته فالوسی خویش و مست و شاد و بی عنایت به بدعهدی و بی مهری سپهر پیر (یا به تعبیر ماکیاولی بخت) آن ره می روند که می روند و آن گونه می روند که می روند.

من نمی دانم، اما شما رهروان این راه می دانید آیا، در این راه که می روید یکی دریای هول هایل و خشم توفان ها و تفته دوزخی دیگر نخواهد بود؟ می دانید آیا این راه را سوی رستنگاه مهر و ماه راهی هست؟ اگر می دانید راهی هست، خوشا دیگر حال شما، اگر تردید دارید، اندکی متواضع شوید و خویش را از خویش برهانید.