خطراتی که قلب انسان را هدف گرفته اند - وبلاگ سروری کیا

به گزارش وبلاگ سروری کیا، از دیر باز انسان به نقش عمده قلب در ادامه حیات سالم خود پی برده بود. این شناخت حتی تا آن حد بوده است که به اعتقاد بسیاری قلب حتی مرکز احساسات یا به نوعی خانه روح انسان است.

نویسنده: حمید وثیق زاده انصاری

منبع:راسخون

از دیر باز انسان به نقش عمده قلب در ادامه حیات سالم خود پی برده بود. این شناخت حتی تا آن حد بوده است که به اعتقاد بسیاری قلب حتی مرکز احساسات یا به نوعی خانه روح انسان است. به هر حال از نظر علمِ وظایف الاعضا، باید گفت که این عضو درونی بشر دارای نقشی حیاتی در بقای انسان است. این عضوِ ماهیچه ای که به طور میانه وزنی درحدود دویست و هشتاد گرم دارد در یک عمر هفتاد ساله بیش از دو هزار و ششصد میلیون بار تپش می کند. با هر بار منبسط شدن مواد غذایی را از میان خود به تمام سلول های بدن می رساند و با هر بار منقبض شدن مواد زاید را از سلول ها بیرون می کشد. به طور میانه یک انسان در حدود پنج لیتر خون در رگ های خود جاری دارد که این پنج لیتر خون، تحت تأثیر تپش های قلب به طور میانه در هر دقیقه یک بار به طور کامل از درون قلب رد می شود. چنین مرکزیتی که قلب برای سایر اعضای بدن دارد باعث می شود تقریباً بلافاصله تحت تأثیر آسیب ها یا بیماری هایی باشد که اعضای دیگر به آنها دچار می شوند. عوامل مختل نماینده سلامتی در دورترین اعضا نسبت به قلب، می توانند به وسیله همین جریان سریع، باعث آسیب رساندن به قلب شوند.آسیب پذیری قلب از بیماریِ سایر اعضا به حدی شایع است که تقریباً هیچ عضو آسیب دیده ای، حتی مثلاً پوست، وجود ندارد که قلب را تحت تأثیر آسیب وارد شده خود قرار ندهد. از شایع ترین بیماری ها در دنیا، بیماری های قلبی-عروقی می باشد. انواع بیماری های مادرزادی و اکتسابی، قلب را تهدید می نمایند. به اسم علت مرگ، معمولاً در دنیا بیماری های قلبی-عروقی یکی از رتبه های یک تا سه را به خود اختصاص می دهند. این رتبه در ایران معمولاً یک است. متأسفانه آمارها حاکی از آنند که در دهه های اخیر علیرغم این که مرگ و میر ناشی از بیماری های قلبی-عروقی در کشورهای صنعتی دنیا کاهش یافته است در ایران دچار افزایش شده است. علت کاهش آن در آن جوامع این است که انجام تبلیغات بهداشتیِ سیستماتیک و توسعهِ مطلع سازی مردم در این زمینه ها چنان مؤثر بوده است که مردم در این کشورها به چیزهایی مانند کلسترول و چربیِ جامد مانند مواد سمی مهلک می نگرند. هم چنین زیان های زندگی ماشینی و مصرف دخانیات برای آنها بیشتر جا افتاده است و به ورزش و مراجعات دوره ای به پزشک اهمیت بیشتری می دهند. هم چنین در آن کشورها کنترل های شدیدی بر آلودگی های هوا صورت می گیرد. اما متأسفانه به این موارد در کشور ما کمتر توجه می شود و به علت عدم برنامه ریزی بهداشتی هماهنگ با پیشرفتِ بیشتر در صنعت و توسعه شهرنشینی متأسفانه روال آسیب رسانی این موارد به قلب در کشور افزایش پیدا کرده است. نمونه شاخص آن افزایش لجام گسیخته آلودگی هوا در شهرهای بزرگ کشور است به گونه ای که مثلاً مقدار مواد مضر هوا در تهران ده ها برابر بیش از حد مجاز خود می باشد. برترین چاره این اختلال رفتاری جامعه، آموزش سیستماتیک و تبلیغاتی به جامعه است تا انگیزه لازم در مردم برای جدی گرفتن این موارد به وجود آید و فرایند کاهش ابتلا به بیماری های قلب و عروق در کشور مشهود شود.

این که ناخوشیِ اعضای دیگر بدن می تواند قلب را تحت تأثیر قرار دهد موضوعی است که دانشمندان و پزشکان بزرگ قدیم هم بدان واقف بودند. مثلاً بوعلی سینا در کتاب قانون خود بیان کرده است که قلب بر اثر مریضی دیگر اعضا آسیب می بیند و در این زمینه به ویژه به تأثیر بیماری های مغزی، ریوی و کبدی بر قلب اشاره کرده است. بیماری کلیه ها هم می تواند تأثیر مشهودی بر کارکرد قلب داشته باشد. معمولاً بچه ها مبتلا به بیماری حاد یا مزمن کلیوی دچار بیماری های متعدد قلبی می شوند. درواقع کارکرد کلیه ها مقدار آب بدن را تنظیم می کند. بیماری هایی که باعث جلوگیری از دفع کافی آب از بدن می شوند باعث افزایش حجم و فشار خون می شوند که این خود باری اضافه را به قلب تحمیل می کند که در اثر آن کارکرد قلب سریع تر شده و حجم آن افزایش می یابد. بزرگ شدن قلب خود عوارض ناگواری دارد.

اختلال در کار غدد مختلف بدن هم می تواند کارکرد قلب را مختل نماید. مثلاً ممکن است بر اثر بیماری قند یا دیابت، غده لوزالمعده دچار آسیب دیدگی شود و قادر نباشد به میزان کافی هورمون انسولین ترشح نماید. از آنجا که هورمون انسولین باعث می شود که قند خون در فرایند سوخت و ساز خود به داخل سلول های بدن راه یابد و در نتیجه از غلظت قند خون کاسته شود، طبیعی است کافی نبودن انسولین باعث افزایش قند خون می شود (این شکل از بیماری قند به دیابت نوع یک یا دیابت وابسته به انسولین مشهور است). گاهی هم ممکن است علیرغم کافی بودن انسولین، قند خون به دلایل دیگری به میزان کافی جذب سلول ها نشود و درنتیجه مقدار آن در خون افزایش یابد (که به آن دیابت نوع دو یا دیابت مستقل از انسولین گفته می شود و در این نوع دوم از بیماری قند، مبتلایان غالباً دچار چاقی می شوند). به هر حال با افزایش قند خون در بیماران مبتلا به دیابت، عروق دچار تغییرات آسیب پذیری می گردند زیرا رگهای ریز بر اثر غلیظ شدن خون و رگ های ضخیم بر اثر رسوب قند به صورت چربی بر دیواره های داخلی رگ، دچار گرفتگی می شوند و باعث می شوند خون رسانی کافی به قلب وجود نداشته باشد. به همین سبب، علت عمده مرگ ومیر در بیماران دیابتی، عوارض ثانوی قلبی است، و به ویژه بیشترین علت مرگ در بیماران دیابت نوع دو، تصلب شرائین است. به عللی نامعلوم احتمال ابتلا به بیماری های قلبی-عروقی در زنان دیابتی چهار برابر و در مردان دیابتی دو برابر می شود. برای پیشگیری از ابتلا به بیماری دیابت ضروری است رژیم غذایی و مقدار قند خون کنترل شود و فعالیت بدنی افزایش یابد و به علائم هشداردهنده مثل افزایش کلسترول و فشار خون در جهت تصحیح اِشکال به وجود آمده در مکانیسم بدن توجه شود. تیروئید هم غده دیگری است که سوء کارکرد آن قلب را متأثر می کند. کم کاری آن می تواند قدرت تپش قلب را کاهش دهد و در نتیجه جریان خون به اعضایی مثل مغز و کلیه و پوست کاهش یابد که خود موجب آسیب وارد آمدن به این اعضا می شود. کم کاری غده تیروئید یا علتی مادرزادی دارد یا به علت کمبود عنصر یُد در بدن است. اگر علت، کمبود ید باشد غالباً می توان با مصرف یدِ کافی از عوارض قلبی و مغزی ناشی از کم کاری تیروئید جلوگیری کرد. هم چنین پر کاری غده تیروئید هم می تواند به قلب آسیب برساند و در ریتم تپش آن اختلال ایجاد نماید.

از دیگر عوامل آسیب رسان به قلب می توان از بیماری های عفونی نام برد. ویروس ها و میکروب ها می توانند تمام قسمت های قلب را آلوده نمایند. باکتری ها هم می توانند دستگاه قلبی-عروقی بدن را مورد حمله قرار دهند. بیماری های انگلی هم اثر نامطلوبی بر قلب دارند. اصولاً ضروری است در هر نوع بیماری ناشی از انواع میکرارگاهمم ها حتماً قلب هم مورد آنالیز قرار گیرد حتی اگر ظاهراً بیماری ربطی به قلب نداشته باشد. گاهی هم ممکن است قلب بدون علتی خارجی، در بیماری های خود ایمنی، به وسیله خود بدن دفع شود یا به وسیله اعضای دیگر مورد حمله قرار گیرد و بر علیه آن پادتن ساخته شود، اتفاقی که ممکن است برای اعضای دیگر هم رخ دهد.

گاهی آبستنی، علیرغم آن که فرایندی طبیعی است، می تواند موجب آسیب وارد آمدن به قلب شود. در زمان آبستنی، برون دهی قلب افزایش می یابد، در نتیجه حجم خون زیاد می شود. گاهی همین امر در برخی افراد حالت بیمارگونه پیدا می کند و به صورت تنگی نفس و تپش شدید قلب خود را نشان می دهدکه از علائم مشخصه نارسایی قلبی است. در حدود یک هشتم از موارد مرگ و میر مادران ناشی از افزایش فشار خون در دوران آبستنی است. گاهی علت آسیب وارده به قلب، عضوی نیست بلکه روحی-روانی است. درواقع کاملاً روشن شده است که بیماری های مربوط به روان در رابطه مستقیم با بیماری های مربوط به تن هستند، و در این زمینه تأثیر تنش های عصبی -روانی بر بیماری های قلبی بیش از همه مورد تحقیق قرار گرفته است. مثلاً افتادگی دریچه میترال قلب بر اثر ناراحتی های مداوم روحی و اضطراب، امر تحقیق شده ای است. بیماری های مربوط به روان باعث برهم ریختن نظم کارکردی اعضا، ولو اندک، می شود که تأثیر مستقیم و تجمعی آن ها، در قلب مشاهده می شود. مثلاً شیوع هیستری، افسردگی و اضطراب می تواند باعث درد قفسه سینه شود بدون این که علتی عضوی برای آن مشهود باشد. این نوع بیماری قلبی در زنان بیش از مردان شایع است. عامل احتمالاً نهایی آسیب رسانی به قلب، پیری است که هنوز علت فیزیولوژیکی آن کاملاً شناخته نشده است. پیری باعث ضعف قلب و در نتیجه سستی تمام بدن می شود.

پیشگیری، برترین راه برای مبتلا نشدن به بیماری های قلب و عروق از انواع مختلف آن، می باشد. اما اگر به هر حال بر اثر غفلت یا بر اثر عوامل ژنتیکی بیماری قلبی حادث شد گاهی عمل جراحی برای معالجه مؤثر است، که به دو صورت باز و بسته صورت می گیرد. در این زمینه ضروری است تمهیدات لازم و کافی در نظام بهداشتی-پزشکی کشور اندیشیده شود تا بیماران قلبی مجبور نباشند مدت ها در صف انتظار نوبت قرار گیرند و احتمالاً در این راه تلف شوند. آن چه که مهم تر از هر چیزی است این است که فرهنگ پیشگیری که مسلماً بر درمان ارجحیت دارد را در بین مردم رواج دهیم. مردم باید آموزش ببینند که از عوامل مبتلا نماینده آنها به بیماری های کشنده قلبی-عروقی اجتناب نمایند.

/ج

منبع: راسخون